W związku z protestami cudzoziemców w strzeżonych ośrodkach Straży Granicznej, prawnicy HFPC wizytowali w Białymstoku oraz Lesznowoli (w dniach 22-26 października) strzeżone ośrodki oraz areszt w celu wydalenia. „Nasze wizyty miały na celu przede wszystkim przeprowadzenie rozmów z protestującymi i nieprotestującymi cudzoziemcami przebywającymi w ośrodkach oraz wstępne zdiagnozowanie problemów będących przyczyną protestów” – mówi Karolina Rusiłowicz, prawniczka HFPC. „W trakcie wizyt udzielaliśmy także cudzoziemcom informacji i pomocy prawnej” – dodaje
Jak wynika z dotychczas przeprowadzonych obserwacji prawników HFPC, cudzoziemcy z ośrodka w Białymstoku i Lesznowoli skarżyli się na surowy reżim więzienny ośrodków. W wszystkich oknach w tych ośrodkach są kraty (również w świetlicach dla dzieci), a pokoje cudzoziemców są raz w tygodniu przeszukiwane. Cudzoziemcy skarżyli się również na nieodpowiedni stosunek funkcjonariuszy Straży Granicznej, którzy często wydawali krótkie i ostre polecenia. W rozmowach z prawnikami HFPC cudzoziemcy podkreślali również brak odpowiedniej opieki medycznej w ośrodkach.
„Wiele z osób przebywających w tych ośrodkach nie zna swoich praw w odpowiednich postępowaniach oraz zasad procedur, którym podlegają.” – mówi Karolina Rusiłowicz. Na przykład większość osób przebywających w ośrodku w Białymstoku ubiegała się w Polsce o nadanie statusu uchodźcy lub złożyła wniosek o dobrowolny powrót do swojego kraju. Jednak postępowania administracyjne w ich sprawach trwały nadmiernie długo, co z kolei wydłużało okres umieszczenia cudzoziemców w ośrodkach zamkniętych.
W tym kontekście HFPC zaniepokoiły zmiany przewidziane w projekcie nowej ustawy o cudzoziemcach, który został przesłany organizacjom pozarządowym w ramach konsultacji społecznych.
Projekt przewiduje regulacje, które w efekcie spowodują wydłużenie okresu detencji cudzoziemców bez ustanowienia wyraźnego limitu. Maksymalny okres umieszczenia cudzoziemca w ośrodku strzeżonym wynosi obecnie 12 miesięcy, niezależnie od toczącego się wobec cudzoziemca postępowania.
W projekcie nowej ustawy przewidziano, że do 12-miesięcznego maksymalnego okresu detencji nie będzie się wliczać czas postępowania o nadanie statusu uchodźcy. „Mając na uwadze, że postępowania w tej sprawie trwają długo i nie ma ograniczenia czasu jego trwania, w rezultacie cudzoziemiec będzie mógł przebywać w ośrodku strzeżonym nieograniczony czas.” – ostrzega Karolina Rusiłowicz.
Od 5 listopada HFPC będzie prowadziła wspólnie ze Stowarzyszeniem Interwencji Prawnej, równolegle z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych, monitoring w ośrodkach strzeżonych.